Οι κακοί συμβουλάτορες του κυρίαρχου μπλοκ

Του  

Ευκλείδη Τσακαλώτου

 

  

Σάββατο 31/3: Συμπτωματικές ομοιότητες

Στο εξώφυλλο του νέου τεύχος του Athens Review of Books υπάρχει σκίτσο του μαρξιστή ιστορικού Eric Hobsbawm. Στο editorial, μια επίθεση στην αριστερά: 73 χρόνια μετά από τη συμφωνία μεταξύ Ρίμπεντροπ και Μολότωφ η ιστορία επαναλαμβάνεται, ως φάρσα βεβαίως. Στην Ελλάδα τούτη τη φορά, η άκρα δεξιά με την αριστερά, πάλι μαζί με ένα νέο «σύμφωνο μη επίθεσης». Διευκρινίζεται ότι ο «Κοινός στόχος που ενώνει τους σπίθες με τους πυρπολημένους, τη Χρυσή Αυγή με τον Σύριζα και το ΠΑΜΕ του ΚΚΕ και εν γένει τη μυθομανή αριστερά με την επίσης εθνικολαϊκιστική δεξιά, τους τηλεπωλητές με τους τηλεμαϊντανούς, είναι ο ιδεολογικός «τρίτος γύρος» που επιδιώκουν να οδηγήσει στην τελική τους επικράτηση επί των φιλελεύθερων ιδεών, του ορθολογισμού και του διαφωτισμού. Στην επικράτησή τους επί του οράματος της Ευρωπαϊκής Ελλάδας που μοιραίως τους έθεσε στο περιθώριο». Όχι αρκετά στο περιθώριο απ΄ ό,τι φαίνεται.

Υπήρχε κάποια σκέψη στη συντακτική ομάδα για την αντίφαση μεταξύ του εξώφυλλου και του editorial; Αυτό είναι το επίπεδο της «φιλελεύθερης» διανόησης στη χώρα μας; Δεν ξέρω σε ποιο κοινό απευθύνεται το Athens Review, αλλά η αστική τάξη της χώρας μας χρειάζεται κάτι καλύτερο. Δεν νομίζω ότι της φτάνει το «για όλα φταίνε οι λαϊκιστές, οι ακροδεξιοί, οι ακροαριστεροί, και οι δικοί μας που δεν έχουν την τόλμη να έρθουν σε ρήξη με αυτό το συρφετό». Τα σοβαρά φιλελεύθερα έντυπα στο εξωτερικό, όπως οι New York Times ή οι Financial Times, προσπαθούν να πουν στις κυρίαρχες δυνάμεις αυτό που χρειάζονται να ξέρουν, όχι αυτό που θέλουν να ακούσουν.

Ξεχωριστή περίπτωση αποτελούν το London Review of Books και το New York Review of Books, στα οποία είμαι συνδρομητής εδώ και πολλά χρόνια. Το πρώτο ασκεί συστηματική κριτική στον νεοφιλελευθερισμό, στους Συντηρητικούς και στους Εργατικούς, στην εμπορευματοποίηση της υγείας και της παιδείας, στους πολέμους της Βρετανίας και των ΗΠΑ. Το δεύτερο είναι σαφώς πιο κεντρώο, αντικατοπτρίζοντας το κέντρο βάρους της πολιτικής σκηνής στις ΗΠΑ. Αλλά είναι σαφώς φιλελεύθερο, με την αμερικάνικη έννοια, δηλαδή όχι νεοφιλελεύθερο. Ο αναγνώστης θα βρει πολλά άρθρα που ασκούν κριτική στο Δημοκρατικό Κόμμα από αριστερή σκοπιά, πολλά άρθρα για τις αντιφάσεις της παγκοσμιοποιήσης, για τις κοινωνικές ανισότητες, για την έλλειψη δημοκρατίας και του προβλήματος της νομιμοποίησης του σύγχρονου καπιταλισμού.

Και στα δύο θα βρούμε άρθρα που αποδομούν την κυρίαρχη άποψη που εκπροσωπεί το Athens Review για τη φύση της κρίσης στην Ελλάδα και στην ευρωζώνη. Και στα δύο πρωτίστως συναντά κανείς την ποιότητα. Με λίγα λόγια, το ανιστόρητο και απαράδεκτο editorial του Athens Review of Books δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί στα δύο προαναφερθέντα αγγλοσαξονικά έντυπα. Θα είχε κοπεί και λόγω θέσης, αλλά κυρίως λόγω ποιότητας.

Σκέφτομαι ότι από το επόμενο τεύχος, το Athens Review θα πρέπει να κυκλοφορεί με μια υγειονομική προειδοποίηση, όπως ισχύει στα πακέτα του τσιγάρου: οποιαδήποτε ομοιότητα του εντύπου μας με το London Review of Books και το New York Review of Books είναι εντελώς συμπτωματική.

Τρίτη 3/4: Νοοτροπία χαρακώματος
Το κύριο άρθρο στο Βήμα της Τρίτης, παρόλο που έχει τις ίδιες ανησυχίες με το Athens Review χτυπάει μια πιο αισιόδοξη νότα: «Ωστόσο, ξέρουμε ότι εκεί έξω υπάρχει, κινείται, δρα και αγωνιά σημαντική μερίδα της ελληνικής κοινωνίας που βιώνει μεν την κρίση, αλλά την αντιμετωπίζει, την παρακολουθεί, προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα, υπερασπίζεται τις μεταρρυθμίσεις, επιζητεί την ασφάλεια και διεκδικεί την σταθερότητα επειδή κάνει σχέδια και θέλει να προχωρήσει οργανωμένα και να ξεφύγει από το τέλμα». Μπορεί να μη συζητά, να μην αμφισβητεί, να μη λέει «γενικώς εύκολες κουβέντες για ένα άλλο ευρώ, για τη δραχμή, για τα λεφτά που υπάρχουν», αλλά ευθυγραμμίζεται με τις κύριες επιλογές που έχουν τεθεί. Η λύση προϋπάρχει, δεν είναι στη δικαιοδοσία μας να την αναζητήσουμε.

Ωστόσο, προκαλεί ανησυχία ότι η εφημερίδα παρουσιάζει σημεία αποστασιοποίησης από την πραγματικότητα «Αυτή η Ελλάδα της θετικής πρότασης, του «ΝΑΙ» σχεδόν απουσιάζει ή καλύτερα υποεκπροσωπείται στον τρέχοντα δημόσιο πολιτικό διάλογο γιατί το «ΟΧΙ» φαντάζει πιο ηρωικό ή πιο γενναίο». Προφανώς οι συντάκτες των κυρίων άρθρων της εφημερίδας δεν έχουν χρόνο να παρακολουθούν την Ανατροπή του MEGA, τους Νέους Φακέλους του ΣΚΑΙ ή το NETWEEK της NET. Προφανώς θα ανησυχούν για τον αποκλεισμό από τα δελτία των οκτώ και των εννιά της Ντόρας Μπακογιάννη, του Ανδρέα Λοβέρδου και της Άννας Διαμαντοπούλου.

Η ελίτ, και η καθοδήγησή της, εμφανίζει επικίνδυνα σημάδια της «νοοτροπίας χαρακώματος» (bunker mentality). Για πρώτη φορά μετά από χρόνια αισθάνεται πιεσμένη. Αντί να ψάξει τις βαθύτερες αιτίες, επιτίθεται στα θύματα και στις αντιδράσεις τους. Αντί να ανανεωθεί και να δει πώς θα αντιδράσει με νέες ιδέες και λύσεις, δρα σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα από την εποχή της παντοδυναμίας της, ανακυκλώνοντας τις ίδιες ιδέες και λύσεις της εποχής Σημίτη. Χάνει την επαφή με τη πραγματικότητα, και όλοι και όλα της φταίνε. Δεν είναι όμορφο θέαμα.